Niet voor iedereen was het Vrolijk Pasen!

De ‘vrolijke’ paasdagen zijn weer voorbij, dagen die gezellig en gezegend zouden moeten zijn. Uit de mails die ik de afgelopen dagen kreeg, blijkt het voor velen niet zo te zijn geweest. Dat kan vele redenen hebben. Het kan de eerste keer zijn dat je dierbare geliefde er niet meer bij is. Of dat je voor het eerst helemaal alleen bent. Iemand of iets dierbaars verliezen, of dat door scheiding, dood, werkeloos worden of faillissement is, betekent dat je in een rouwproces komt. Zelfs de meest vreugdevolle gebeurtenis kan een rouwproces veroorzaken. Denk maar aan een postnatale depressie na de geboorte van je kindje. Of als je kind trouwt of zelfstandig gaat wonen.

Iedereen heeft ooit te maken met verdriet in zijn of haar leven. Hoe jong of volwassen je ook bent. Het verlies van een dierbare. Verdriet door scheiding of deze door jezelf is gekozen of doordat de ander je heeft verlaten, het verdriet wordt er niet minder om. Te horen krijgen dat je ernstig ziek bent of dat je niet meer lang hebt te leven. Verdriet kent vele vormen.

Is het verdriet minder als je van tevoren weet dat het gaat gebeuren? Uit ervaring weet ik dat het niets uitmaakt. In mijn boek ‘Stilte… geboren in stilte’ schrijf ik over het overlijden van mijn man Ferdi. Ik wist ruim twee jaar daarvoor dat dit zou gebeuren, zelfs de details had ik gezien. Helaas is dat de negatieve kant van helderziendheid. Ik probeerde het op vele manieren te voorkomen, maar van kinds af aan weet ik dat dit niet kan. Toch probeerde ik het, tegen beter weten in…

Een moeilijk besluit

Het moment dat Ferdi overleed was ik radeloos, kwaad en vooral heel erg verdrietig. Ferdi overleed in Thailand aan een plotselinge hartstilstand. Ze hebben hem bijna een uur lang gereanimeerd, maar zijn hersenen hadden een tijd lang geen zuurstof gekregen en zouden nimmer meer herstellen. Hij leefde doordat apparaten hem in leven hielden. Na een paar uur kwam de specialist bij me en vroeg of hij de apparaten uit mocht zetten. Radeloos gilde ik hem toe: Nee!

Even later kwamen er politiemensen binnen die foto’s van hem en mij gingen maken. Er werd me op dat moment niet gezegd waarom en ik foeterde dan ook vreselijk. Ik weet niet meer wat ik allemaal uit radeloosheid en kwaadheid heb gezegd. Maar het zal niet veel fraais zijn geweest. Later bleek dat het ziekenhuis niet beschuldigd wilde worden van moord of nalatigheid.

Na uren zo naar Ferdi te hebben gekeken – tenminste voor mij leek het uren, achteraf bleek het slechts nog geen uur te zijn – besefte ik dat hij inderdaad eigenlijk niet meer leefde. Ik ben bij hem in bed gekropen, tegen hem aan gaan liggen, maar ik voelde dat zijn ziel al niet meer in zijn lichaam was. De specialist kwam weer vragen of hij de apparatuur uit mocht zetten. Sowieso kon Ferdi niet in het ziekenhuis blijven, omdat medisch gezien er geen herstel meer mogelijk was. Uiteindelijk gaf ik toestemming om de apparatuur uit te zetten. Dit is de meest moeilijke beslissing van mijn leven geweest. Ik weet dat het juist was, maar toch…

Het leven gaat door… maar hoe?

Hierna sloeg het verdriet ongenadig toe. In de weken daarna gebeurde er zoveel dat het verdriet niet minder werd. Het sloeg verschillende keren om in een enorme kwaadheid. Twee weken later kon ik Ferdi pas mee naar huis nemen, tenminste in het vliegtuig mee naar Nederland. De tijd in Thailand en alle gebeurtenissen daar waren voor mij een goede periode om over het ergste verdriet heen te komen.

Verdriet en kwaadheid, ze horen bij elkaar. Ze wisselen elkaar af, het kan je ineens overvallen. Zelfs jaren nadat de gebeurtenis heeft plaatsgevonden. Als iemand een dierbare verliest, dan wordt er al gauw gezegd: je leven gaat door. In wezen wordt er gezegd: ‘Waarom heb je nog verdriet, het is al zo lang geleden.’
Het leven gaat inderdaad door, maar je moet een nieuwe manier vinden om weer verder te kunnen gaan. Bij de één neemt dat een langere tijd in beslag dan bij de ander.
Verstandmatig weet je dat dit het beste is voor de persoon. Of is het gevoelsmatig? En beleeft het verstand de verschillende stadia van rouw: radeloosheid, verdriet, ontkenning, woede, verdriet, opstandigheid en uiteindelijk rouwen en verdriet.

Troosten is zeggen: ik kan je verdriet niet zien

Mocht je iemand willen helpen met zijn of haar verdriet, laat de persoon met rust. Dit kun je doen door inderdaad de persoon alleen te laten. Of door te luisteren zonder advies te willen geven. Geen clichés, geen woorden van: het komt allemaal goed of iets dergelijks. Bij echt verdriet helpt alleen maar dat je het verdriet niet ‘afpakt’. Door bijvoorbeeld je eigen zorgen te gaan vertellen. Hierdoor geef je aan dat degene die verdriet heeft er voor jou moet zijn. Je haalt de aandacht naar jezelf toe. Het verdriet van de ander doet ons aan ons eigen verdriet herinneren. Onbewust wil je daarom dat de ander niet meer verdrietig is. Troosten is eigenlijk zeggen: ik kan je verdriet niet aanzien!

En wanneer je denkt alles onder controle te hebben…

Vreugde en verdriet kennen dezelfde fasen. Eerst is er het ongeloof, zowel bij verdriet als vreugde. Een belangrijke fase om de waarheid langzaam tot je door te laten dringen. Dan komt het verzet, dat uit zich bij verdriet door boosheid of heftig huilen en schreeuwen. Door je druk te maken over de in jouw ogen onterechte situatie kun je het verdriet even buiten je leggen. Een fase waar je je het beste in kunt laten helpen.

Bij vreugde is het ook schreeuwen, maar dan uitschreeuwen van vreugde. Ook in deze fase kun je het beste je laten helpen. Je hebt bijvoorbeeld de jackpot bij de Staatsloterij gewonnen. Zou je je in deze fase niet laten adviseren, dan kun je aan diverse mensen beloften doen waar je later spijt van hebt.

Dan komt er een fase van nieuwe plannen maken over hoe alleen verder of hoe nieuw te beginnen. En wanneer je denkt dat je alles onder controle hebt, kan er zomaar ineens een ontzettende dip of depressie (ook bij vreugde!) komen.

Neem de tijd

Het kan zijn dat de verschillende fasen door elkaar heen lopen. En dat ze een paar keer terugkomen. Neem de tijd om het verdriet of de vreugde te verwerken. Om uiteindelijk tot aanvaarding te komen, dat is de start van je ‘nieuwe’ leven. Uiteindelijk keert de rust weer terug. Hoe heftiger de gebeurtenis, hoe langer het ‘herstel’ zal zijn. Soms duurt het maanden, een jaar, maar het kan ook jaren duren.

Verdriet: hoe ga je er mee om? Ieder doet dat op eigen wijze. Er is niet één speciale manier of misschien toch wel. De tijd laat zien dat er nog andere mogelijkheden voor je zijn. Concentreer je daar op, ga kijken wat er nog verder in je leven mogelijk is. Wat is er overgebleven in plaats van te kijken naar wat er is weggegaan. En vooral: sta jezelf toe dat het overwinnen van verdriet tijd nodig heeft. Soms tientallen jaren of voor de rest van je leven. Het wordt echter steeds zachter, meer naar de achtergrond verschoven. Tenminste als je jezelf dat nieuwe leven geeft!

LIeve groet,
Daisha

P.s.: Volgende week schrijf ik weer een nieuw hoofdstuk over Keukentafel Psychologie!

In Vragenuur, en dat is elke eerste dinsdag van de maand, beantwoord ik vragen, ook over Keukentafel Psychologie. Je kunt dit daarna nog de hele week bij ‘Gemist’ beluisteren: Daisha Live via internet zender Radio Merlijn www.radiomerlijn.nl
Stuur je vraag – dat kan ook over andere zaken gaan –  met voornaam en geboortedatum van de betrokken personen naar daisha@radiomerlijn.nl  En de eerstkomende dinsdag wordt deze dan beantwoord in het programma.

Wil je automatisch op de hoogte blijven van nieuwe artikelen over Keukentafelpsychologie? Hier kun je je abonneren op mijn blogupdates.